طرح توجیهی یا بیزینس پلن
اگر بخواهیم فهرستی از متداول ترین اصطلاحات حوزه ی کارآفرینی تنظیم کنیم، باید در کنار ایده، محصول، خلاقیت و ریسک حتما جایی را هم به طرح کسب و کار ( طرح تجاری یا Business plan ) و طرح توجیهی ( مطالعات امکان سنجی یا Feasibility study ) اختصاص دهیم.
بسیاری از واژه ها و اصطلاحات، با تکرار فراوان معمولاً معنا و کارکرد اصیل و واقعی خود را از دست می دهند.BP و FS هم تا حد زیادی به چنین وضعیتی گرفتار شده اند.
از زمانی که بانک ها و سرمایه گذاران صنعتی یاد گرفتند برای سرمایه گذاری از کارآفرینان طرح کسب و کار بخواهند، به این ترتیب طرح کسب و کار برای بسیاری از کارآفرینان به یک طرح توجیهی کسب و کار برای دریافت سرمایه تبدیل شد.
در حال حاضر طرح توجیهی در زبان روزمره ی ما درباره ی سندی به کار می رود که می تواند به تخصیص و جذب بودجه در سازمان ها و یا قانع کردن بانک ها به وام دادن کمک کند. این نوع طرح های توجیهی ساختار مشخصی ندارند و معمولاً ترکیبی از برنامه ریزی استراتژیک و مدل کسب و کار و برخی دیگر از المان های طرح تجاری ( BP ) هستند. معمولاً اطلاعات جریان نقدینگی مورد نیاز و محاسبات فروش و نرخ بازگشت سرمایه هم کمک می کند که ظاهراً این طرح توجیهی موجه تر باشد.
بیزینس پلن به منظور کمک برای رسیدن به اهداف کسب و کار طراحی می شود. وقتی طرح کسب و کار را به صورت شفاف و متقاعد کننده تنظیم کنید در هر مرحله از کار تمرکزتان را برای رسیدن به اهداف فردی و مالی هدایت خواهد کرد. یک طرح کسب و کار می تواند افراد و بانک را برای ترغیب در سرمایه گذاری راهنمایی دهد. یک طرح کسب و کار سندی است که به کسب و کارها درباره محصولات و خدمات، چگونگی بدست آوردن پول، رهبری و منابع انسانی، تأمین مالی و مدل های عملیاتی مفصل توضیح می دهد.
باتوجه به اهمیت این دو ( BP و FS ) در گام های نخستین کارآفرینی و راه اندازی کسب و کار، در ادامه سعی شده است برخی از مهم ترین نکات مربوط به طرح کسب و کار و طرح توجیهی را از تعاریف تا نوشتن و ارائه مرور کرده و سرانجام به سوالات زیر پاسخ دهیم:
- تفاوت بیزینس پلن و طرح توجیهی در چیست؟
- آیا بیزینس پلن یک نوع برنامه است؟
- مخاطب اصلی طرح توجیهی چه کسی است؟
- آیا هر دو یک مفهوم و خروجی دارند یا خیر؟
- برای راه اندازی و توسعه کسب و کار به کدامیک احتیاج داریم؟
اگر بخواهید یک کسب و کار راه بیاندازید هم به نوشتن بیزینس پلن ( Business plan ) نیاز دارید هم به نوشتن طرح توجیهی ( Feasibility study ). آیا این دو با هم تفاوت دارند؟ بله، طرح توجیهی و مطالعات امکان سنجی زودتر از بیزینس پلن نوشته می شود و ماهیت آن بیشتر از جنس تحلیل و تحقیق می باشد، در واقع شما با طرح توجیهی می خواهید ببینید آیا این ایده از نظر منطقی و فنی اساساً اجرایی است یا نه و نیز اینکه از نظر اقتصادی می تواند سودآور باشد. به همین علت است که در برخی منابع بین المللی از آن به قابل زیستن هم تعبیر می شود. در حالیکه در بیزینس پلن وارد فاز برنامه ریزی می شوید و آینده کسب و کار را با جزئیات بیشتر ترسیم می کنید. ( قابلیت های رشد و پیشرفت مدنظر است. )
چهار مورد از کلیدی ترین تفاوت های بین طرح توجیهی ( امکان سنجی ) و طرح کسب و کار ( بیزینس پلن ) بدین شرح است:
- تنظیم طرح کسب و کار کاری پیچیده و زمان بر است، به جزئیات زیادی نیاز دارد و سناریوهای مختلف باید بررسی و تحقیق شود. در حالیکه برای تنظیم طرح توجیهی مطالعه و بررسی ساده تر و مختصرتری نیاز دارد. که صرفاً می خواهد اجرایی بودن یا نبودن کسب و کار را مشخص کند.
- طرح توجیهی ( امکان سنجی ) فقط مختص کسب و کارها نیست. به عنوان مثال شاید مدیر کسب و کار در کارخانه از مدیر فنی اش بخواهد برای توجیه پذیری جایگزینی سوخت گاز مایع به جای گازوئیل در مصرف برخی ماشین آلات و وسائط نقلیه بررسی کرده و نتیجه را اعلام نماید ( پروژه سودآور است یا نه ؟ ) این می تواند نمونه ای از طرح توجیهی باشد در حالیکه در طرح کسب و کار، بیزینس پلن یک نوع برنامه است. که بعد از توجیه پذیرشدن تدوین می شود و برنامه چگونگی دستیابی به سودها و درآمدها را می دهد.
- از تفاوت های مهم، درگیر شدن تیم اجرایی پروژه و کارآفرین در تنظیم طرح کسب و کار است در حالیکه طرح توجیهی را مشاوران تنها با استفاده از برخی دیتاهای اخذ شده از کارفرما تنظیم می کنند. توجه ویژه ی طرح کسب و کار به بخش های سازمانی و بازاریابی ( استراتژی ها و برنامه های تاکتیکی ) در مقابل باتوجه نگارندگان طرح توجیهی به اعداد و ارقام و کشف و بررسی سودآوری، مؤید این مطلب است.
- تفاوت در دیدگاه ریسک هم از جمله تمایزهای مهم این دو شده است. طرح توجیهی مشخص کننده ریسک های است که در پی عملی کردن یک ایده ممکن است اتفاق بیفتد. در حالیکه طرح کسب و کار توضیح می دهد که چگونه با استفاده از مدیریت مناسب می شود ریسک ها را از میان برداشت و سودآوری حاصل شود.
به نکات زیر توجه فرمائید:
- در FS عمدتاً با اعداد و ارقام و محاسبات کار داریم در حالیکه در BP با استراتژی ها و برنامه های تاکتیکی برای رشد و توسعه کسب و کار سرکار داریم.
- در طح FS میزان سودآوری بالقوه بدست می آید، در حالیکه BP به کارآفرین کمک می کند که بودجه مورد نظر را برای شروع یا توسعه کسب و کار چگونه، از کجا و چطور دریافت کرده و خرج نماید.
- FS به شدنی ها توجه دارد قبل از ایجاد، قبل از ساخت. در حالیکه BP بعد از بودجه بندی تدوین می شود، برنامه و پشتیبانی می دهد.
- مواردی هم چون زمان شروع، فرمت ها، المان ها، کاربرد اسناد و پیش بینی های مالی از جمله اشتراکات و تشابه های این دو هستند.
- مطالعات بازار Market research ( میزان عرضه و تقاضای محصول در بازار هدف)، Technical study ( لیست نیازمندی های فنی پروژه )، Financial study ( ترسیم فرآیندها و صورت های مالی طرح و محاسبه شاخص ها ) و برخی هزینه های سرمایه گذاری، تولید و .... از جمله اشتراکات این دو می باشد.
زمانی شروع به نوشتن طرح کسب و کار کنید که توجیه شده باشید که شروع کردن تجارتتان منطقی و مقرون به صرفه هست یا نه. علی رغم تفاوت ها و تشابهات بین طرح توجیهی و طرح کسب و کار خیلی مهم است که بدانیم یک طرح توجیهی تبدیل می شود به یک طرح تجاری در پایان گفتنی است اکثر ایده پردازان و متفکرین حوزه ی کسب و کار طرح تجاری را زیر مجموعه و یا قسمتی از طرح توجیهی می دانند.اکثر بیزینس پلن ها سه تا پنج سال بعدی شرکت را پوشش می دهند بنابراین شما نمی توانید اهمیت یک طرح کسب و کار را دست کم بگیرید.
