کاشی و سرامیک ازابتدا تاکنون(دوره ی اول:پیدایش سرامیک)

کلمه سرامیک ( به انگلیسی: Ceramic ) ریشه یونانی دارد و از " Keramos " به معنی سفال یا گل پخته شده گرفته شده است.

سرامیک یک ماده جامد غیر فلزی غیر آلی است که از ترکیبات فلزی یا غیر فلزی تشکیل شده و با گرم شدن در دمای بالا شکل گرفته و سپس پخته شده‌است. به‌طور کلی سرامیک‌ها موادی سخت، شکننده و مقاوم در برابر خوردگی هستند. نمونه‌های معمول آن سفال، ظروف چینی و آجر است.برای معرفی سرامیک باید گفت عبارتست از هنر و علم ساختن و کاربرد اشیای جامد و شکننده ای که ماده اصلی و عمده آن خاک ها می باشد.

سفالگری از جمله قدیمی ترین صنایع بشری و باستانی ترین هنرهای بشری است، سفال حاصل استفاده از چهار عنصر اصلی آب، خاک، باد و آتش است و در واقع سرمنشا هنر تولید کاشی وسرامیک است. در تمامی تمدن های شناخته شده ی جهان سفال یکی از صنایع، حرفه ها و هنرهای مطرح و سفالگری عرصه ای برای بروز خلاقیت هنری گروهی از صنعت گران و هنرمندان بوده است. امروزه سفال، سرامیک و کاشی جزئی از دانش وسیع و گسترده سرامیک است و در تمامی کشورهای جهان از پایگاه و منزلت بالایی برخوردار است.

 باستان شناسان دریافته اند که بشر اولیه در حدود 24000 سال قبل از میلاد اقدام به ساخت سفال کرده است، نمونه های اولیه در چکسلواکی پیدا شده و به اشکال مختلفی از پیکر انسان و حیوانات می باشد. هنوز خیلی معلوم نیست سرامیک های اولیه را که با ترکیبی از چربی حیوانات، ذره های استخوان و رس های ریز دانه می ساختند به چه علت استفاده می کردند؟ تا زمانیکه بشر با ساخت ظروف سفالی و برای نگهداری کردن غذا و دانه های خوراکی تولید سفال را توسعه داده و کاربرد آن مشخص تر شد. بعدترها با ظهور شیشه و پخت در کوره های گنبدی که به شکل نعل اسب بودند و در دمای بین 500 تا 600 درجه سانتی گراد کار می کردند سفال های لعابدار ساخته شدند، سفال های لعابدار رنگی با ترکیب کردن شن و سودا در حوالی سال های 8 تا 9 هزار سال قبل از میلاد ساخته شده است. 

هنر وصنعت سرامیک تنها محدود به ظروف سفالی، وسایل و قطعات سفالی نیست. هرچند روش تولید نهایی آن ها تقریباً یکسان است ولی مصری های باستان زمانیکه دریافتند سرامیک ها در کوره ها محکم ترند و در برابر آب مقاوم تر همچون بسیاری دیگر از تمدن های باستان، سرامیک های مربعی را به عنوان تزیین در معماری ساختند و بکار بردند که در دوره ی دوم ( پیدایش کاشی ) درباره ی آن توضیح داده ام.

زادگاه سفال سازی را ایران می نامند، اولین سفالینه هایی که مربوط به 10 هزار سال قبل از میلاد می باشد مؤید پیشینه این هنر و صنعت است. مردم سرزمین ایران باتوجه به قرار گرفتن در شاهراه تمدن ها نه تنها از نخستین سازندگان سفال بلکه از مهم ترین سازندگان هنرهای سفال گری، این دست ساخته های هنری محسوب می شوند. نخستین آثار این هنر در ایران بصورت گل نپخته بوده و آثار اولین کوره های پخت سفال به حدود سال های 6000 سال قبل از میلاد بر می گردد. در ایران در چهار منطقه سفال رؤیت شده است؛ غرب زاگرس ( مناطقی از کرمانشاهان ) جنوب دریای خزر، شمال غرب آذربایجان، جنوب شرق ( در حاشیه کویر و مناطقی از مرکز ایران سفال های با قدمت 8 هزار سال وجود دارد. ) کهن ترین اشیاء سفالی در مناطقی از گنج دره تپه در کرمانشاهان یافت شده است. سفال های تزئینی که نشانی از شن و پودرهای رسی در آن یافت نمی شود و با افزودن آب و خاک و کاه و موادی شبیه سبزیجات جهت چسبندگی و بدون استفاده از چرخ های سفال گری با حالتی سخت و زمخت و البته مغز نرم ساخته شده است. سفال های دیگری در مناطقی در بهشهر یافت شده است. زاغه قزوین، چشمه علی، تپه سیلک کاشان را می توان از قدیمی ترین مناطق و محل های سفال های مکشوفه برای دوران های 6 تا 8 هزار سال قبل از میلاد نام برد.

ادامه پیشرفت در صنعت سفال گری منجر به تغییراتی در روش تولید که شامل تغییر کوره ها، اختراع چرخ کوزه گری و نیز کیفیت مواد سفال گری نظیر رنگ آمیزی و لعاب کاری بوده است. زمان آغاز لعاب کاری که امکان ضد آب کردن و همچنین نقاشی کردن و زیبا سازی ظروف و سفال ها و تهیه کاشی ها را مقدور می کرد به حدود 5000 سال پیش بر می گردد. نقاشی زیر لعابی که یکی از روش های منحصر به فرد در تزئین سفال می باشد به آن دوران مربوط می شود. با استفاده از آن می توان پیش از لعاب کاری سفال، طرح های بسیار زیبایی را در اجسام سفالی نقاشی نمود. این نوع تزئین علاوه بر زیبایی از دوام و استحکام زیادی نیز برخوردار می باد و پوشش شفاف و چشم نوازی بر روی اجسام دیده می شود. روش و دانش لعاب کاری از بابل به نقاط دیگر ایران رواج یافت. بعد از اسلام با تشویق استفاده از ظروف سفالی و سرامیکی به جای ظروف فلزی، طلا و نقره، صنعت سفال گری رشد تازه ای یافت از صنعت سفال سازی و کاشی سازی برای آرایش محراب مساجد، ضد آب کردن دیوار حمام ها و ایجاد حوض و آب نما و انتقال ظروف و خمره و لوازم و کوزه ها همچنین شیب بندی بام ها استفاده شده است. بعدها چینی ها از رس سفید رنگی به نام کائولن استفاده کردند و سرامیک های مقاوم تر و سفید رنگی به نام چینی ( Porcelain ) تولید کردند. سرامیک از دیرباز تاکنون علاوه بر کاربردهایی نظیر سفالینه های قدیم و یا آجرهای تزئینی لعابدار و یا انواع و اقسام مصالح ساختمانی و بهداشتی در دیگر صنایع مانند صنایع الکترونیکی و حرارتی ( تولید مقره ها، فیوزها، کاتدها ) صنایع ریخته گری ( نسوزها، بتن ها ) و انواع سیمان ها و محصولات شیشه ای کاربرد داشته و روز به روز بر اهمیت این هنر و صنعت می افزاید.